Het beeldkwaliteitsplan is geen strikt juridisch ontwerp, maar een instrument om bouwprojecten of de aanleg van openbare ruimte te toetsen aan enkele kwaliteitscriteria. In het beeldkwaliteitsplan wordt een algemene visie op de beeldkwaliteit van een stuk grondgebied ontwikkeld.

Het plan kan een antwoord geven op vragen zoals hoe bepaalde gebouwen worden ontworpen, hoe de buitenruimtes worden ingericht, welke duurzame materialen worden gebruikt… Ook kunnen er in dit plan richtlijnen voor de aanleg van wegen en groen worden uitgewerkt. Zo kan men de eenheid in het (straat)beeld bewaken door de materialen te beschrijven. Op die manier leidt het ontwerp tot een visueel aantrekkelijk geheel.

Voor de opmaak ervan moet een afwegingskader worden opgesteld dat zo objectief mogelijk kan worden toegepast. Het is een strategie die ontwerpend onderzoek gebruikt om verschillende scenario’s af te toetsen aan het beleid van de gemeente en aan de situatie in de realiteit. Het plan moet uiteraard rekening houden met de technische randvoorwaarden, zoals bijvoorbeeld veiligheid.

Het beeld van een site kan evenwel niet alleen worden uitgedrukt in materialen of volumes. Ook de beleving die men wenst te bereiken moet worden geformuleerd met uitgangspunten die omschrijven hoe speels de openbare ruimte moet zijn, hoeveel ruimte er moet zijn voor kunstvormen, hoe intergenerationeel de ruimte moet zijn…